TỨC KỲ
Thứ Tư, 15 tháng 10, 2014
1. TỨC
KỲ
Tức
kỳ theo tiếng Tày – Nùng nghĩa là: tức là chơi (đã chứng minh); kỳ = cờ, tuy
nhiên người Tày – Nùng có nhiều loại kỳ khác nhau như kỳ dết = nhảy, kỳ chủng
(một loại kỳ có quân tướng và các quân đối phương), kỳ pa mổ (một loại kỳ được
vẽ hình vòng tròn), kỳ tày ngàm (hình bàn kỳ vẽ theo hình tày ngàm = túi xách)…
mỗi loại kỳ lại có những cách chơi khác nhau. Tuy nhiên thú vị nhất có lẽ là kỳ
dết.
Loại
kỳ dết có thể chơi từ 2 đến 4 người. Chơi 2 người thì mỗi người có 14 quân và
người ta chỉ vẽ một hình vuông có các đường đi, còn nếu chơi 4 người thì mỗi
người có 13 quân, để chơi được 4 người họ vẽ thêm mỗi người một cạnh nữa.
Những
quân kỳ đi bằng cánh nhảy qua đầu quân kỳ khác, giết quân đối phương bằng cách
chặn đầu chặn đuôi, quân kỳ ai bị giết hết hoặc không còn đường đi thì bị thua.
Bàn kỳ dết dành cho hai người chơi
Bàn
kỳ dết dành cho 4 người chơi
Người
Tày – Nùng hầu như ai cũng biết chơi kỳ dết, người lớn dạy cho trẻ con, người
già dạy cho trẻ con… rồi trẻ con đánh với trẻ con, trẻ con đánh với người lớn,
con trai đánh với con gái. Ai cũng có thể chơi trò chơi này.
Người
ta chơi kỳ dết ở bất cứ nơi nào, miễn là có ô đất khoảng nửa mét đất bằng phẳng,
tuy nhiên những lúc đi chăn trâu hay thả vịt người ta cũng mang theo bàn gỗ đi
để làm bàn đánh vì những nơi đó ít đất bằng phẳng.
Người
tức kỳ phải biết tính toàn từng nước cờ đi để làm sao vừa phòng thủ giỏi không
bị mất nước và mất quân lại vừa tấn công giỏi nhằm gia tăng quân và chiếm lãnh
thổ.
Trong
kỳ dết việc giữ góc giữ đường lề là rất quan trọng vì những quân kỳ này vừa là
điểm tựa để giết giặc lại vừa đảm bảo được tính mạng an toàn vì nó không thể bị
giết. Việc này cũng giống như việc giữ nước là phải giữ biên cương, biên cương
là vị trí quan trọng giúp cho đất nước chống giặc ngoại xâm. Những người tức kỳ
giỏi thường là những người có trí thông minh, biết cầm quân và biết tính toán
đường đi nước bước.
Quân
kỳ thường được làm bằng hòn gạch, gòn sỏi, viên ngói nhỏ, hay miếng gỗ, tơ hồng…
mỗi người giữ một loại quân cờ khác nhau để phân biệt với đối phương.
Có
những cuộc chơi kỳ dết bốn người kéo dài cả ngày, người thắng sẽ được phạt người
thua uống nước hoặc bôi nhọ nồi lên mặt. Có nhiều cách phạt nhằm tạo thêm sự phấn
khíc và hấp dẫn cho cuộc chơi.
Ngược
lại trò kỳ chủng lại chơi theo kiểu bao vây, một đám quân bao vây một quân tướng,
họ phải bao vây để quân tướng vừa không giết được mình vừa không có đường đi.
Quân tướng giết bằng cách nhảy qua quân địch, trò này đỏi hỏi phải biết tính
toán kỹ càng.
Như
vậy tức kỳ là một trò chơi vận dụng đến trí thông minh và sáng tạo của đồng
bào, kỳ dết vừa để giải khuây vừa thể hiện sự tài hoa và trí tuệ của người Tày
– Nùng.
Hiện
nay tức kỳ vẫn rất phổ biến trong cuộc sống của người Tày – Nùng, người ta tức
kỳ những lúc nông nhàn. Kỳ dết có nhiều loại nhưng vui và được ưa chuộng nhất vẫn
là kỳ dết.
Lý Viết Trường
Thạch Đạn - Cao Lộc - Lạng Sơn
Bài liên quan
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét